Nie tylko w filmach zdarza się, iż otrzymujesz informację, że czeka na Ciebie spadek po dalekim krewnym. Najczęściej jednak nie jak w filmowym scenariuszu nie jest to wielomilionowy majątek, a jedynie znaczne długi. Pamiętaj, że dziedziczenie obejmuje zarówno aktywa, jak i długi. W jaki sposób możesz uchronić się od takiej sytuacji?
Jaka jest różnica między zrzeczeniem się spadku a jego odrzuceniem?
Wbrew obiegowym opiniom zrzeczenie się spadku i odrzucenie spadku to nie jest to samo. Podstawową różnicą jest to, iż zrzeczenie się spadku jest umową zawieraną jeszcze za życia spadkodawcy z potencjalnym spadkobiercą. Odrzucenia spadku natomiast dokonuje się już po śmierci spadkodawcy.
Sąd Najwyższy wskazał, iż przepisy dotyczące spadkobrania nie przewidują możliwości „zrzeczenia się spadku” czy udziału w nim na korzyść innej osoby, w tym także na korzyść innego spadkobiercy. Spadkobierca ustawowy może zrzec się dziedziczenia tylko w drodze umowy notarialnej zawartej z przyszłym spadkodawcą (art. 1048 kc) (Postanowienie SN z 20.03.1984 r., III CRN 35/84, OSNC 1984, nr 10, poz. 184.).
W jaki sposób i kiedy można odrzucić spadek?
Termin na odrzucenie spadku to 6 miesięcy od dnia, kiedy dowiedziałeś się o powołaniu do spadku. Termin ten nie liczy się od dnia otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy, a właśnie od momentu powzięcia informacji o tym, że możesz odziedziczyć spadek. Dla każdego ze spadkobiorców termin ten biegnie odrębnie. Po upływie 6 miesięcy złożenie takiego oświadczenia będzie nieskuteczne. Pamiętaj także, że w razie przegapienia tego terminu automatycznie dochodzi do nabycia przez Ciebie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Nabycie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że będziesz odpowiadał za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza lub spisie inwentarza otrzymanego spadku. Pamiętaj jednak, że koszt sporządzenia wykazu lub spisu inwentarza będzie ciążył na Tobie. Za sporządzenie spisu inwentarza komornik pobiera stałą opłatę w wysokości 10% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za każdą rozpoczętą godzinę plus VAT. Co ważne, ograniczenie odpowiedzialności z tytułu dobrodziejstwa inwentarza nie obejmuje wierzytelności zabezpieczonych hipotecznie.
Spadek można odrzucić na dwa sposoby przez złożenie oświadczenia:
- przed sądem
- u notariusza
Czy muszę odrzucić spadek także za dzieci?
Pamiętaj jednak, że gdy masz małoletnie dzieci, to musisz także odrzucić spadek w ich imieniu.
Zgodnie z wprowadzonymi z dniem 15 listopada 2023 roku zmianami i dodaniem §4 do art. 101 k.r.o. do odrzucenia spadku w imieniu dzieci nie jest już potrzebna uprzednia zgoda sądu, jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica. W takiej sytuacji odrzucenia spadku w imieniu dziecka można dokonać u notariusza albo przed sądem spadku. Warunkiem jest, aby zgodę na odrzucenie wyrazili obydwoje rodzice, a spadek odrzucało także uprawnione do tego spadku rodzeństwo dziecka.
W przeciwnym razie konieczne będzie nadal uzyskanie uprzedniej zgody sądu spadku, jak miało to miejsce przed nowelizacją zgodnie z art. 640(1) k.p.c. Postępowanie takie, więc będzie dwuetapowe – najpierw musisz uzyskać zgodę sądu i potem dokonać odrzucenia takiego spadku. Termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku nie biegnie do czasu uprawomocnienia się postanowienia sądu zezwalającego na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez małoletniego (Postanowienie SN z 24.09.2015 r., V CSK 686/14, LEX nr 1816581).
W pierwszej kolejności musisz złożyć wniosek do sądu o zgodę na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka w postaci odrzucenia spadku. Do wniosku tego dołącz następujące dokumenty:
a) akt urodzenia dziecka;
b) akt zgonu spadkodawcy;
c) oświadczenie o odrzuceniu przez Ciebie spadku;
d) dowody w sprawie długów wchodzących w skład spadku – m.in. pisma od komorników, nakazy zapłaty, wezwania do zapłaty, umowy kredytowe.
Na czym polega zrzeczenie się spadku?
Zrzeczenie się spadku jest umową zawieraną ze spadkodawcą. Można zrzec się tylko dziedziczenia ustawowego, a nie testamentowego. Aby, więc zrzec się spadku po konkretnej osobie musisz tego dokonać jeszcze za jej życia. Umowa taka musi zostać sporządzoną przed notariuszem w formie aktu notarialnego. Zrzeczenie się dziedziczenia, co do zasady obejmuje także zstępnych tj. dzieci, wnuki spadkobiercy, ale można umówić się inaczej. Skutkiem zawarcia takiej umowy jest to, że taki spadkobierca i jego zstępni w świetle prawa są wyłączenia od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku.
Zrzeczenie się dziedziczenia może być ograniczone do zrzeczenia się tylko prawa do zachowku w całości lub w części (art. 1048 § 2 k.c.). Zgodnie z § 3 art. 1048 k.c. zrzeczenie się dziedziczenia na korzyść innej osoby uważa się w razie wątpliwości za zrzeczenie się pod warunkiem, że ta osoba będzie dziedziczyć.
Stan prawny: 9 czerwca 2024 roku
Uwaga! Niniejszy post nie stanowi porady prawnej. Pamiętaj, że każda sprawa jest inna. W zależności od okoliczności w Twojej sprawie może być konieczne podjęcie szczególnych działań. Jeżeli masz wątpliwości, co należy zrobić w Twojej sytuacji, powinieneś skonsultować się z doświadczonym prawnikiem.
