Ustalenie ojcostwa to kluczowa kwestia prawna, która ma fundamentalne znaczenie dla sytuacji prawnej i życiowej dziecka. W polskim systemie prawnym istnieją ściśle określone procedury, które mają na celu jednoznaczne określenie, kto jest ojcem dziecka. Ten proces jest nie tylko istotny z punktu widzenia prawnego, ale także emocjonalnego i społecznego, wpływając na relacje rodzinne, obowiązki alimentacyjne i dziedziczenie. Z prawnego punktu widzenia ustalenie ojcostwa oznacza potwierdzenie, kto jest biologicznym ojcem dziecka, a co za tym idzie – kto ponosi określone obowiązki wobec dziecka.
W niniejszym artykule wyjaśniam:
-
czym jest domniemanie ojcostwa,
-
jakie są podstawy ustalenia ojcostwa,
-
kto może wystąpić z powództwem,
-
jak przebiega takie postępowanie oraz jakie niesie ze sobą skutki prawne.
Domniemanie ojcostwa – na czym polega?
Zgodnie z art. 62 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli dziecko urodzi się w czasie trwania małżeństwa lub w ciągu 300 dni od jego ustania, istnieje domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż matki. Jest to tzw. domniemanie ojcostwa.
To domniemanie może zostać obalone w drodze powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, ale jeśli nie zostanie podważone, ma ono moc wiążącą. W przypadku braku domniemania (np. gdy dziecko urodzi się poza małżeństwem), ojcostwo może zostać ustalone, zgodnie z art 72 k.r.o., poprzez:
-
uznanie dziecka przez ojca,
-
ustalenie ojcostwa przed sądem – jeśli brak jest zgodności między rodzicami lub ojciec nie chce dziecka uznać.
Uznanie dziecka przez ojca
Mężczyzna może dobrowolnie uznać swoje ojcostwo przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego (USC). Matka dziecka musi potwierdzić to oświadczenie najpóźniej w ciągu trzech miesięcy. Uznanie ojcostwa ma pełną moc prawną i skutkuje wpisaniem mężczyzny jako ojca w akcie urodzenia dziecka.
Kto może wystąpić z pozwem o ustalenie ojcostwa?
Ustalenie ojcostwa może zostać przeprowadzone wyłącznie na żądanie uprawnionych osób, którymi są:
1. Dziecko
Po osiągnięciu pełnoletniości dziecko może samodzielnie wystąpić z powództwem o ustalenie ojcostwa – ma na to bezterminowe prawo.
2. Matka dziecka
Może wytoczyć powództwo w imieniu małoletniego dziecka – najpóźniej do ukończenia przez nie 18 lat.
3. Domniemany ojciec
Ojciec dziecka może samodzielnie wystąpić o ustalenie ojcostwa, jeśli np. wcześniej nie doszło do dobrowolnego uznania dziecka – najpóźniej do ukończenia przez nie 18 lat.
4. Prokurator
Ma uprawnienie do wystąpienia z powództwem w interesie społecznym lub w celu ochrony praw dziecka – np. w przypadku zaniedbań lub braku działania ze strony rodziców.
Jak wygląda procedura sądowa?
Postępowanie o ustalenie ojcostwa odbywa się przed sądem rodzinnym właściwym dla miejsca zamieszkania dziecka. W pozwie należy wykazać, że dany mężczyzna jest biologicznym ojcem dziecka. W tym celu wykorzystuje się różne dowody:
-
badania DNA – to obecnie najpewniejszy i najczęściej stosowany dowód. Sąd może zobowiązać strony do ich wykonania, choć osoba wezwana nie musi wyrazić na nie zgody (może to jednak zostać negatywnie ocenione przez sąd).
-
zeznania świadków – np. na temat relacji między stronami.
-
dokumenty i korespondencja – w tym np. wiadomości, zdjęcia, rachunki, potwierdzające relacje między matką a domniemanym ojcem w okresie koncepcyjnym.
-
zeznania stron.
Skutki ustalenia ojcostwa
Ustalenie ojcostwa rodzi konkretne skutki prawne – zarówno wobec dziecka, jak i ojca:
Dla dziecka:
-
możliwość noszenia nazwiska ojca – sąd może zdecydować, czy dziecko będzie nosić nazwisko ojca, matki czy dwuczłonowe.
-
prawo do alimentów – dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od ojca.
-
dziedziczenie – dziecko uzyskuje prawo do dziedziczenia spadku po ojcu.
-
możliwość ustalenia kontaktów oraz władzy rodzicielskiej – sąd może orzec o kontaktach z ojcem, a także o ewentualnym współudziale w wychowaniu.
Dla ojca:
-
obowiązek alimentacyjny wobec dziecka,
-
możliwość wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej (lub jej ograniczenia, zawieszenia bądź pozbawienia – w zależności od sytuacji),
-
możliwość domagania się ustalenia kontaktów z dzieckiem.
Ustalenie ojcostwa to ważny krok – zarówno z punktu widzenia dziecka, jak i rodziców. W polskim porządku prawnym istnieje jasna procedura, która pozwala na uregulowanie sytuacji prawnej dziecka. Dla wielu rodzin to pierwszy etap w budowaniu przejrzystych i uporządkowanych relacji prawnych.
Sprawy o ustalenie ojcostwa bywają trudne emocjonalnie i dowodowo. Choć można prowadzić je samodzielnie, warto rozważyć wsparcie profesjonalisty – zwłaszcza gdy:
-
istnieją sporne okoliczności dotyczące relacji rodziców dziecka,
-
domniemany ojciec nie chce współpracować,
-
potrzebna jest pomoc w gromadzeniu dowodów,
-
chcesz jednocześnie dochodzić alimentów lub innych roszczeń.
Stan prawny: 11 maja 2025 roku
Uwaga! Niniejszy post nie stanowi porady prawnej. Pamiętaj, że każda sprawa jest inna. W zależności od okoliczności w Twojej sprawie może być konieczne podjęcie szczególnych działań. Jeżeli masz wątpliwości, co należy zrobić w Twojej sytuacji, powinieneś skonsultować się z adwokatem.
